Wie beslist wat over veiligheid?

Elk jaar rangschikt het ‘Institute for Economics and Peace’ landen op basis van veiligheid, gekeken naar conflicten en aanslagen. Nederland nam in de Global Peach Index van 2017 een keurige 19e plaats in. Toch kan het zo zijn dat jij je als inwoner wel eens onveilig voelt. ‘Er moet meer blauw op straat’ is een veelgehoorde uitspraak. Maar wie gaat daar eigenlijk over?

DOOR EDELMAN

Verschillende overheden zijn verantwoordelijk voor veiligheid. Op het hoogste niveau zijn dit het Ministerie van Veiligheid en Justitie, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en het Ministerie van Defensie die elk over een specifiek gebied van veiligheid gaan. Provincies hebben taken op het gebied van openbare orde, externe veiligheid en waterveiligheid. De gemeente is verantwoordelijk voor de openbare orde en veiligheid op lokaal niveau. Onder veiligheid vallen fysieke veiligheid en sociale veiligheid. Fysieke veiligheid omvat bescherming tegen leed door ongevallen of incidenten van niet-menselijke oorsprong, zoals brand en overstroming. Sociale veiligheid omvat de bescherming tegen leed door menselijke factoren, zoals misdrijven, overtredingen en overlast.

Wat kan de gemeente doen?
Elke gemeente stelt een Algemene Plaatselijke Verordening op, waarin regels staan over wat wel en niet mag in de openbare ruimte. Deze regels gaan bijvoorbeeld over het afsteken van vuurwerk, de sluitingstijden van cafés en het plaatsen van bewakingscamera’s. De Algemene Plaatselijke Verordening heeft als doel om een veilige en leefbare woonomgeving te creëren in de gemeente. Het is ook de taak van de gemeente om deze regels te handhaven, zoals met de inzet van Buitengewone Opsporings Ambtenaren (zie onderaan). De gemeente heeft de regie over het lokale integrale veiligheidsbeleid. Dit betekent dat de gemeente zorgt voor afstemming met veiligheidspartners zoals de politie en het Openbaar Ministerie. Het integrale veiligheidsbeleid in de gemeente heeft betrekking op vijf onderdelen; een veilige woon- en leefomgeving, bedrijvigheid en veiligheid, jeugd en veiligheid, fysieke veiligheid en integriteit en veiligheid. Afhankelijk van het thema betrekt de gemeente ook andere partijen bij het veiligheidsbeleid, bijvoorbeeld de brandweer, wijkteams, scholen en ondernemers.

In de gemeentewet staat dat de burgemeester belast is met het handhaven van de openbare orde. De burgemeester heeft het gezag over politie en brandweer en mag deze inzetten wanneer dat nodig is. In de meeste gemeenten is de burgemeester dan ook de portefeuillehouder voor integrale veiligheid. Dit neemt niet weg dat ook de wethouders een rol hebben op het gebied van veiligheid, aangezien veiligheid in bijna alle aspecten van beleid terugkomt. De burgemeester heeft officieel het gezag over politie en brandweer, maar in de praktijk werkt dit iets anders. Nederland kent sinds de invoering op 1 januari 2013 één nationale politie die verdeeld is in tien regionale eenheden. Voor elk van de tien regionale eenheden is één regioburgemeester aangewezen die de regio vertegenwoordigt in het overleg met de politie. Gemeente Bodegraven-Reeuwijk valt onder de politie-eenheid Den Haag en heeft de burgemeester van Den Haag, Pauline Krikke, als regioburgemeester.

Daarnaast is Nederland verdeeld in vijfentwintig veiligheidsregio’s die een gemeenschappelijke regeling zijn van aangesloten gemeenten. De veiligheidsregio is verantwoordelijk voor de brandweerzorg, geneeskundige hulpverleningsorganisaties en het organiseren van de rampenbestrijding en crisisbeheersing. Gemeente Bodegraven-Reeuwijk behoort tot veiligheidsregio Hollands Midden.

Samen sterker
Soms gebeuren er dingen waarbij de gemeente niet alleen kan optreden, bijvoorbeeld bij het bestrijden van een crisis of ramp. Er wordt dan een rampenstaf gevormd waarin verschillende partijen een rol spelen. De burgemeester neemt hierin plaats samen met vertegenwoordigers van verschillende hulpdiensten. De brandweer is de spil in de rampenbestrijding en de brandweercommandant heeft de operationele leiding bij het bestrijden van de ramp. Geneeskundige hulpverleningsorganisaties zorgen ervoor dat gewonden bij een ramp zo snel mogelijk hulp krijgen. Gemeentelijke diensten hebben als taak om te zorgen voor praktische opvang, zoals het verstrekken van onderdak en eten. Ook registreert de gemeente de gedupeerden van een ramp en helpt zij achteraf bij de afhandeling van schade.

Als een ramp of crisis een zeer grote omvang heeft, treden er ook hogere overheden op. Defensie kan militairen inzetten voor de bestrijding van een ramp en voor evacuatie. Het Openbaar Ministerie is verantwoordelijk voor een eventueel in te stellen strafrechtelijk opsporingsonderzoek naar de oorzaak van de crisis of ramp.

Wat kun je zelf doen?
Bijna alle gemeenten in Nederland zijn aangesloten bij Burgernet. Door lid te worden van Burgernet kun je meehelpen aan de veiligheid binnen je gemeente. Je ontvangt via je telefoon het verzoek om in de buurt uit te kijken naar een persoon of voertuig. Wanneer je hier informatie over hebt, kun je dat melden via het Burgernettelefoonnummer. Burgernet is een samenwerking tussen inwoners, gemeente en politie om de veiligheid in de woon- en werkomgeving te vergroten. Een ander initiatief is de buurtwacht. Inwoners patrouilleren daarbij ‘s avonds en ‘s nachts op straat om een oogje in het zeil te houden. Deze vorm van preventie heeft ook een digitale variant: de Buurt Whatsapps. In zo’n appgroep alarmeren buurtbewoners elkaar bij het signaleren van verdachte situaties of personen.

De gemeenteraad stelt de Algemene Plaatselijke Verordening (APV) vast die in de gemeente geldt. Politieke partijen hebben vaak speerpunten in hun kiesprogramma die gaan over de inhoud van de APV. Als kiezer kun jij een stem uitbrengen op een partij die speerpunten heeft die overeenkomen met jouw ideeën over veiligheid. Daarnaast wordt op het gebied van veiligheid veel samengewerkt door verschillende gemeentes en hulpdiensten. Hier heb je als kiezer geen invloed op.

Buitengewoon Opsporings Ambtenaar

Een Buitengewone Opsporings Ambtenaar (BOA) houdt toezicht en houdt zich bezig met handhaving in de openbare ruimte. Voorbeelden hiervan zijn het beperken van overlast van hangjongeren, signaleren van overtredingen, toezicht houden bij evenementen en controleren van leeftijdsgrenzen bij alcoholverstrekking. Een BOA spreekt overtreders aan op hun gedrag en treedt waar nodig handhavend op. Ton Steenwinkel (links op de foto) en Marco Bol zijn BOA in de gemeente Bodegraven-Reeuwijk.