Wie beslist wat?

Lokale politiek krijgt soms te maken met landelijke of provinciale regelgeving. Afhankelijk van het thema worden er besluiten gemaakt door het Rijk, de provincies, waterschappen of de gemeente. Deze week gaan we in op de vraag: ‘Wie beslist wat?’

DOOR SIMONE EDELMAN

De kinderen naar school brengen, de bus pakken naar een naastgelegen plaats of de groene container buiten zetten. Zomaar wat voorbeelden van de dagelijkse gang van zaken die door de overheid in Nederland worden geregeld. De overheid bestaat uit de Rijksoverheid, provincies en gemeentes. En dan heb je ook nog waterschappen die bepaalde beslissingen mogen nemen. Tijd om nader te bekijken welke besluiten op welke niveaus worden gemaakt.

VERSCHILLENDE OVERHEDEN

In totaal maken zo’n 1600 organisaties en instanties deel uit van de overheid. Hieronder vallen elf ministeries, twaalf provincies en ongeveer 400 gemeentes. Helemaal bovenaan staat de Rijksoverheid. Dit is de verzamelnaam voor de ministeries, uitvoerende diensten zoals de Belastingdienst of onderwijsinspectie en de Hoge Colleges van Staat. Onder deze laatste vallen bijvoorbeeld de Eerste en Tweede Kamer, de Algemene Rekenkamer en de Nationale ombudsman. De organisaties van de Rijksoverheid maken landelijk beleid, voeren uit en controleren. Onderwerpen waar de Rijksoverheid zich mee bemoeit, zijn bijvoorbeeld het wel of niet verstrekken van studie financiering of de inzet van het leger.

Op regionaal niveau zijn de provincies en waterschappen verantwoordelijk voor het beleid. De provincie zorgt voor de bereikbaarheid in de regio (zie verderop in dit artikel), de economie en de inrichting van gebieden. De waterschappen zorgen ervoor dat alles omtrent water in een gebied wordt geregeld. Waterschappen beheren de waterstand, waterkeringen, beheer en onderhoud van dijken en zorgen er zo voor dat iedereen droge voeten houdt.

LOKAAL

Op lokaal niveau hee de gemeente de touwtjes in handen. Alle taken die direct van belang zijn voor inwoners, worden door de gemeente uitgevoerd. Daarbij zijn er veel zaken waarover de gemeente zelfstandig mag beslissen, zoals het aanleggen van een  etspad of het bouwen van huizen. Maar er zijn ook taken die een gemeente uitvoert in opdracht van de Rijksoverheid, zoals het verstrekken van paspoorten en rijbewijzen aan inwoners.

De verdeling van taken klinkt heel helder, maar toch zijn er vaak genoeg zaken waarbij je als inwoner niet weet bij welke overheid je aan moet kloppen. In het kader hiernaast lees je wie er beslissingen neemt over vervoer.

Binnenkort gaan we in op de besluitvorming rondom enkele andere thema’s.

ELKE DAG IN DE FILE

Stel dat je iedere dag in de file staat vanuit je werk op weg naar huis. Dat is natuurlijk vervelend, en we kunnen ons goed voorstellen dat je daar wat aan wil doen. Kun je dit probleem dan bij een raadslid in jouw gemeente aankaarten? Dat hangt er maar net vanaf op wat voor weg jij dagelijks stilstaat.

De Rijksoverheid is verantwoordelijk voor het hoofdwegennet in Nederland, oftewel de rijkswegen zoals de A12. Regionale wegen, meestal aangegeven met een N-nummer, vallen onder het beheer van de provincies. Maar ook deze verdeling is niet altijd zwart-wit. De Rijksoverheid heeft in het verleden veel oude rijkswegen overgedaan naar het beheer van de provincies en andersom zijn er ook provinciale wegen die door het Rijk of door meerdere provincies worden beheerd. Als inwoner heb je weinig tot geen inspraak over beslissingen van de provincie of van het Rijk. De wegen die vallen binnen de grenzen van jouw gemeente, vallen onder de verantwoordelijkheid van de gemeenteraad.

Als je vaak in de file staat op een provinciale weg of rijksweg en hier iets aan wilt doen, kun je bondgenoten zoeken en een lobby starten. Lobbyen is het beïnvloeden van beleidsmakers. Een goed voorbeeld hiervan is de lobby voor de Bodegravenboog. Deze boog moet ervoor zorgen dat het verkeer vanuit Alphen aan den Rijn en Leiden dat richting Rotterdam of Den Haag wil, niet meer vast komt te staan op de afrit bij Bodegraven. Verschillende partijen, zoals gemeentes en belangenbehartigers van ondernemers, lobbyen voor een oplossing van het knelpunt.

Lobby’s zijn vaak langdurige trajecten. Je kunt natuurlijk besluiten om voortaan met het openbaar vervoer te gaan. Maar ook dan krijg je met de beslissingen van verschillende overheden te maken nog voordat je ‘s ochtends op je werk aankomt. De provincie bepaalt waar en wanneer er bussen tussen verschillende gemeentes rijden, het Rijk beslist over de aanleg van een nieuwe spoorlijn en het waterschap is verantwoordelijk voor de doorgang van schepen.